W ubiegły czwartek Senat nie wprowadził poprawek do nowelizacji ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP, która zakłada możliwość wprowadzenia czasowego, terytorialnego ograniczenia prawa do azylu. Teraz ustawa trafi do podpisu prezydenta.

Przedstawiciele i przedstawicielki organizacji społecznych złożyły w poniedziałek w Kancelarii Prezydenta pismo w tej sprawie, deklarując chęć spotkania z prezydentem, aby podzielić się doświadczeniem z pracy z cudzoziemcami i cudzoziemkami oraz omówić rozwiązania w zakresie polityki migracyjnej i ochrony granic.

Organizacje społeczne podkreślają, że nowelizacja nie poprawi bezpieczeństwa i może doprowadzić do zwiększenia chaosu na granicach państwa oraz spowodować zagrożenia dla osób uciekających przed prześladowaniami.

W ocenie organizacji, nowe przepisy są też niezgodne z Konstytucją RP, a w szczególności z art. 56 ust. 2, gwarantującym cudzoziemcom możliwość ubiegania się o status uchodźcy oraz z zobowiązaniami międzynarodowymi, takimi jak Konwencja dotycząca statusu uchodźców z 1951 r.

Organizacje społeczne zwróciły uwagę, że kształt nowelizacji budzi poważne wątpliwości, które na etapie prac parlamentarnych zdążyła wyrazić m.in. Krajowa Izba Radców Prawnych, Naczelna Rada Adwokacka, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, Biuro Legislacyjne Sejmu czy Biuro Legislacyjne Senatu

"Apelujemy o odmowę podpisania ustawy z dnia 21 lutego 2025 r. o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i przekazanie jej Sejmowi do ponownego rozpatrzenia" - wskazały organizacje w piśmie wystosowanym do prezydenta.

Podkreśliły w nim, że od sierpnia 2021 r. reżimy rosyjski i białoruski nieustannie stosują wobec Polski ataki hybrydowe, tworząc w tym celu sztuczny szlak migracyjny, ale "rządowa propozycja nie tylko nie umożliwi skuteczniejszego odpowiadania na te wyzwania, ale będzie wręcz sprzyjać utracie kontroli nad przepływem osób przez polskie terytorium".

"Odebranie cudzoziemcom i cudzoziemkom dostępu do przewidzianej prawem procedury o udzielenie ochrony międzynarodowej to utrata instrumentu, dzięki któremu polskie służby i urzędy mogą identyfikować, weryfikować, a w razie stwierdzenia braku przesłanek do udzielenia ochrony także odsyłać do kraju pochodzenia osoby, które w sposób nieuregulowany przekroczą granicę i znajdą się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej" - czytamy w apelu.

Organizacje zaznaczyły w nim również, że zlikwidowanie jedynej dostępnej obywatelom państw trzecich, przekraczającym granicę Polski w sposób nieregularny, ścieżki uregulowania pobytu nie wzmocni polskiego państwa, a jedynie pozbawi je dostępu do informacji, nierzadko istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa narodowego oraz "zmusi także ofiary barbarzyńskiej polityki Aleksandra Łukaszenki i Władimira Putina do ukrywania się przed polskimi służbami za wszelką cenę i pozostawania w tzw. szarej strefie".

Apel podpisało kilkanaście organizacji społecznych m.in. Polska Akcja Humanitarna, Stowarzyszenie Nomada, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Fundacja “Ukraiński Dom”, czy Stowarzyszenie Interwencji Prawnej.

W ubiegłym tygodniu na posiedzeniu plenarnym Senatu wiceszef MSWiA Maciej Duszczyk, przedstawiając zapisy ustawy, mówił, że ustawa jest elementem kompleksowego rozwiązania związanego z presją migracyjną. Zapewnił, że resort starał się w tej ustawie wyważyć dwie rzeczy: element bezpieczeństwa i konieczności zareagowania na to, z czym mamy dzisiaj do czynienia, z elementami prawa międzynarodowego, którymi Polska jest zobowiązana.

Wcześniej podczas wspólnego posiedzenia Komisji Praw Człowieka i Praworządności oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej senatorowie opowiedzieli się za poparciem ustawy bez poprawek.

Biuro Legislacyjne Senatu stwierdziło jednak, że ustawa budzi zastrzeżenia co do jej zgodności z artykułem 56 ust. 2 konstytucji ze względu na czasowe wyłączenie prawa cudzoziemca do ubiegania się o ochronę międzynarodową. Ponadto wskazało, że istnieje ryzyko naruszeń takich aktów międzynarodowych, jak: Konwencja genewska o statusie uchodźcy, Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i protokoły do niej oraz Karta praw podstawowych UE.

Również organizacje pozarządowe krytykowały zapisy noweli. Negatywne opinie, w tym niezgodność ustawy z konstytucją i prawem międzynarodowym, wyrazili przedstawiciele m.in. Biura Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców (UNHCR), Save The Children Polska, Biura Rzecznika Praw Dziecka, Stowarzyszenia Interwencji Prawnej i Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.

Sejm uchwalił nowelizację ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP 21 lutego. Posłowie poparli również poprawkę wykluczającą rozdzielanie rodzin na granicy.

Ustawa zakłada, że ograniczenie prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej będzie mogło zostać wprowadzone rozporządzeniem Rady Ministrów na wniosek ministra spraw wewnętrznych i administracji. Szef MSWiA będzie musiał poinformować sejmową Komisję Administracji i Spraw Wewnętrznych o złożeniu wniosku ograniczającego prawo do azylu.

Jego wprowadzenie powinno uwzględniać "potrzebę zapobieżenia destabilizacji sytuacji wewnętrznej" w kraju i mieć na celu "możliwie jak najmniejsze ograniczenie praw cudzoziemców zamierzających ubiegać się o udzielenie ochrony międzynarodowej".

Zgodnie z nowelą, ograniczenie będzie miało charakter czasowy, a jednorazowo okres obowiązywania ograniczenia nie będzie mógł przekroczyć 60 dni. Okres obowiązywania ograniczenia będzie mógł być przedłużony na czas oznaczony, nie dłuższy niż 60 dni, po wyrażeniu zgody przez Sejm.

Rozporządzenie ma także określać odcinek granicy, na którym stosowane jest ograniczenie. Na granicy zewnętrznej, nieobjętej przepisami rozporządzenia, stosowane będą zasady ogólne. (PAP)

akuz/ agz/