Polska formacja zbrojna powstała na fali wydarzeń, które w owym czasie przetaczały się przez Europę. W wielu krajach budziły się ruchy narodowowyzwoleńcze, nazwane Wiosną Ludów. Mickiewicz, zaangażowany w sprawy narodowościowe, wyruszył do Rzymu, aby utworzyć tam Legion Polski. Włączenie się w wyzwolenie Włoch i stawienie oporu Austriakom miało przyczynić się do oswobodzenia również naszej ojczyzny spod władzy zaborców. Impulsem do działania stało się wypędzenie Austriaków z Mediolanu 18 marca 1848 r.

Polacy pokazali, że nie są bierni
To była druga wizyta w Rzymie sławnego poety. Przedtem był już w Wiecznym Mieście w latach 1829–1831, a towarzyszył mu inny poeta, Antoni Odyniec. Tym razem pobyt miał charakter polityczny. Mickiewicz napotkał jednak trudności. Działanie chciały mu uniemożliwić polskie organizacje katolickie, funkcjonujące we Włoszech. Wieszcza nie chciał również poprzeć generał Władysław Zamoyski, który sam starał się utworzyć własny oddział walczący.

 

Portret Adama Mickiewicza.1856 r. Henryk Rodakowski.

Domena publiczna, Wikipedia 

  

Wreszcie Mickiewiczowi udało się skompletować oddział liczący mniej więcej 200 osób, w którym była m.in. młodzież polska z emigracji we Francji. Akt zawiązania Legionu podpisało w Rzymie oprócz Adama Mickiewicza 13 osób. Miało to miejsce w ówczesnym mieszkaniu poety.

 

Legionowi towarzyszyły od początku hasła polityczne i społeczne, dlatego na spotkaniu założycielskim powstał też „Skład zasad”, opracowany przez Mickiewicza, który podpisali wszyscy obecni. Napisany w duchu religijnym, był programem rewolucyjno–demokratycznym polskich emigrantów skupionych wokół poety. Manifestowano w nim m.in. chęć wprowadzenia swobód demokratycznych, wysuwano hasła równouprawnienia kobiet, narodowości i wyznań, proponowano jednakowy podział ziemi. Pojawiła się idea panslawizmu, czyli współpracy i braterstwa wszystkich narodów słowiańskich.

   

Wśród obecnych podczas zawiązania Legionów Polskich byli dawny oficer napoleoński ppłk Wincenty Siodołkowicz, towiańczyk Geitz (Gierycz) i jego kuzyn Niesiołowski oraz dziesięciu studiujących w Rzymie młodych artystów polskich.

   

 Władysław Mickiewicz (syn Adama) Legion Mickiewicza. Kraków 1921 r. Domena publiczna. Polona

 

Legion stawił się w Mediolanie, stolicy Lombardii 1 maja. Brał tutaj udział w kilku bitwach z Austriakami. Polacy wspierali Karola Alberta, króla Piemontu i Sardynii, brał też udział w walkach miejskich w Genui, a w Rzymie pomagał Giuseppe Mazziniemu, który z Giuseppem Garibaldim stanął na czele ogólnowłoskiego powstania.

Od 1849 roku na czele Legionu Mickiewicza stał płk Aleksander Fijałkowski. Legion pod jego dowództwem odznaczył się chlubnie, broniąc Rzymu przed połączonymi siłami austriacko–francuskimi. Płk Fijałkowski był wielokrotnie wymieniany za męstwo w rozkazach dziennych dowódcy armii, generała Garibaldiego. Jednak istotniejszy niż uczestnictwo w walkach okazał się sam fakt zmobilizowania Polaków do nich, który stanowił dowód, że nie są bierni i chcą wyzwolenia swojej ojczyzny spod władz zaborców. „Gdyby z Legionu nie pozostało nic prócz symbolu politycznego, wystarczyłoby to do jego sławy” – powiedział Giuseppe Mazzini, włoski prawnik i bojownik o wolność.

 

Legion uległ rozbiciu i rozproszeniu w Grecji, po próbie odsieczy rewolucji węgierskiej (wyruszyła tam część legionistów po kapitulacji Rzymu).

  Ulica Adama Mickiewicza w Rzymie.

Aut. Lucaok, 2007 r. Domena publiczna, Wikimedia Commons

 

W Rzymie jest ulica nosząca imię założyciela Legionów. A przy Via del Pozzetto 113, gdzie poeta mieszkał znajduje się tablica mu poświęcona. Napis na niej głosi: „Adam Mickiewicz, poeta wielkiej sławy w tym domu tworzył dla walk o niepodległość Włoch oddział dzielnych Polaków w 1848 roku. Senat i Lud Rzymski 29 marca 1877”.

Autor: RG

 

SKŁAD ZASAD

1. Duch chrześcijański, w wierze świętej katolickiej rzymskiej, jawiony czynami wolnymi.

2. Słowo Boże, w Ewangelii zwiastowane, prawem narodów, ojczystym i społecznym.

3. Kościół stróż Słowa.

4. Ojczyzna pole życia Słowu Bożemu na ziemi.

5. Duch polski Ewangelii sługa, ziemia polska ze swym społeczeństwem ciało. Polska zmartwychwstaje w ciele, w którym cierpiała i złożona została w grobie przed laty stu. Polska w osobie wolnej i niepodległej staje i Sławiańszczyźnie dłoń podaje.

6. W Polszcze wolność wszelkiemu wyznawaniu Boga, wszelkiemu obrzędowi i zborowi.

7. Słowo wolne, wolnie objawiane, z owoców przez prawo sądzone.

8. Wszelki z narodu jest obywatelem, wszelki obywatel równy w prawie i przed urzędami.

9. Wszelki urząd obieralny, wolnie dawany, wolnie brany.

10. Izrealowi, bratu starszemu, uszanowanie, braterstwo pomoc na drodze ku jego dobru wiecznemu i doczesnemu. Równe we wszystkim prawo.

11. Towarzyszce żywota, niewieście, braterstwo i obywatelstwo, równe we wszystkim prawo.

12. Każdemu Sławianinowi, zamieszkałemu w Polszcze, braterstwo, obywatelstwo, równe we wszystkim prawo.

13. Każdej rodzinie rola domowa pod opieką gminy. Każdej gminie rola gromadna pod opieką narodu.

14. Wszelka własność szanowana i nietykalnie pod straż urzędowi narodowemu oddana.

15. Pomoc polityczna, rodzinna, należna od Polski bratu Czechowi i ludom pobratymczym czeskim, bratu Rusowi i ludom ruskim. Pomoc chrześcijańska wszelkiemu narodowi jako bliźniemu.

Rzym, dnia 29 marca 1848 roku